Theo Điều 11 Luật Đất đai 2024 quy định về những hành vi bị nghiêm cấm bao gồm: lấn, chiếm, hủy hoại đất đai,…cản trở, gây khó khăn đối với việc thực hiện quyền của người sử dụng đất theo quy định của pháp luật và có thể bị xử phạt hành chính theo quy định tại Điều 13 Nghị định 123/2024/NĐ-CP.
Do đó, khi phát hiện người khác xây dựng nhà trên đất của mình, chủ đất cần nhanh chóng thực hiện các bước sau để bảo vệ quyền lợi như sau:
- Bước 1: Thu thập chứng cứ
Chủ đất cần ghi nhận lại toàn bộ diễn biến việc xây dựng trái phép, bao gồm chụp ảnh, quay video, ghi âm các cuộc trao đổi với bên xây dựng về việc vi phạm. Những bằng chứng này rất quan trọng trong quá trình giải quyết tranh chấp sau này. Chủ đất nên yêu cầu Thừa phát lại lập vi bằng ghi nhận lại tất cả những sự việc này để làm chứng cứ sử dụng trong quá trình hoà giải và khởi kiện tại Toà án, đòi bồi thường thiệt hại cho mình.
- Bước 2: Yêu cầu bên xây dựng dừng ngay hành vi vi phạm
Chủ đất nên gửi văn bản yêu cầu bên xây dựng trái phép dừng ngay việc xây dựng và tự nguyện tháo dỡ công trình vi phạm. Văn bản này cần nêu rõ căn cứ pháp lý về quyền sở hữu đất hợp pháp của mình.
- Bước 3: Báo cáo chính quyền địa phương
Nếu bên xây dựng không chấp hành, chủ đất cần làm đơn trình báo lên UBND cấp xã nơi có đất tranh chấp. UBND xã có trách nhiệm xác minh, lập biên bản vi phạm và yêu cầu bên xây dựng dừng ngay hành vi vi phạm.
Thủ tục hòa giải tại Ủy ban nhân dân cấp xã
Hòa giải cơ sở là bước đầu tiên trong quá trình giải quyết tranh chấp đất đai, được quy định tại Điều 235 Luật Đất đai 2024. UBND xã tiến hành hòa giải cơ sở tại địa phương nơi có đất xảy ra tranh chấp. Kết quả hoà giải cơ sở được lập thành biên bản, là tài liệu quan trọng nếu vụ việc tiếp tục được đưa ra cơ quan có thẩm quyền giải quyết.
Trình tự, thủ tục khởi kiện tại Tòa án
Nếu hòa giải không thành, chủ đất có quyền khởi kiện ra Tòa án nhân dân có thẩm quyền để giải quyết tranh chấp. Để chuẩn bị cho việc khởi kiện tại Toà án, chủ đất cần chuẩn bị hồ sơ theo quy định cùng các bằng chứng liên quan khác như ảnh chụp, video ghi lại hành vi xây dựng trái phép. Những bằng chứng này cần được Thừa phát lại lập vi bằng để làm chứng cứ nộp lên Toà án yêu cầu giải quyết tranh chấp đất đai, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của chủ đất.











