Vay tiền là quan hệ dân sự phổ biến trong cuộc sống, thế nhưng trong một số trường hợp, người vay tiền đột ngột qua đời khi chưa trả hoặc trả chưa hết nợ. Vậy khi người vay tiền chết, chủ nợ (người cho vay) có đòi lại được tiền cho vay hay không và khởi kiện đòi tiền ai trong trường hợp này?
Người vay tiền đã chết thì chủ nợ có quyền đòi tiền hay không và khởi kiện đòi tiền ai?
Căn cứ Điều 615 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về việc thực hiện nghĩa vụ tài sản do người chết để lại như sau:
- Những người hưởng thừa kế có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ tài sản trong phạm vi di sản do người chết để lại, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.
- Trường hợp di sản chưa được chia thì nghĩa vụ tài sản do người chết để lại được người quản lý di sản thực hiện theo thỏa thuận của những người thừa kế trong phạm vi di sản do người chết để lại.
- Trường hợp di sản đã được chia thì mỗi người thừa kế thực hiện nghĩa vụ tài sản do người chết để lại tương ứng nhưng không vượt quá phần tài sản mà mình đã nhận, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.
- Trường hợp người thừa kế không phải là cá nhân hưởng di sản theo di chúc thì cũng phải thực hiện nghĩa vụ tài sản do người chết để lại như người thừa kế là cá nhân.
Như vậy, khi người vay tiền chết, những người hưởng thừa kế của người vay tiền có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ tài sản trong phạm vi di sản do người chết để lại, trừ trường hợp có thỏa thuận khác. Trong trường hợp này để trả lời cho câu hỏi “chủ nợ có đòi lại được tiền hay không?” thì có hai trường hợp:
Trường hợp 1: Người vay tiền đã chết có di sản để lại cho những người thừa kế
Trường hợp nếu người vay tiền đã chết có di sản để lại cho những người thừa kế, chủ nợ có quyền yêu cầu những người thừa kế (theo di chúc hoặc theo pháp luật) thực hiện nghĩa vụ trả nợ khoản vay này. Nếu người vay tiền chết có để lại di chúc thì người được hưởng di sản theo di chúc có trách nhiệm trả nợ cho chủ nợ. Nếu không để lại di chúc thì việc chia di sản thừa kế sẽ được thực hiện theo pháp luật và những người thừa kế theo pháp luật có trách nhiệm trả nợ cho chủ nợ thay cho người vay tiền đã mất đó.
Sau khi mở thừa kế, những người thừa kế thỏa thuận phân chia di sản và thực hiện nghĩa vụ trả nợ của người để lại di sản theo nguyên tắc những người thừa kế hưởng bao nhiêu phần di sản thì phải thực hiện bấy nhiêu phần nghĩa vụ của người để lại thừa kế. Nếu không thỏa thuận được thì yêu cầu tòa án giải quyết.
Trong trường hợp này, nếu số tiền cho vay ít hơn giá trị di sản thừa kế người vay tiền để lại, chủ nợ sẽ đòi lại được đủ số tiền đã cho vay theo hợp đồng. Nếu số tiền cho vay nhiều hơn giá trị di sản thừa kế, chủ nợ chỉ đòi lại được số tiền bằng với giá trị của di sản thừa kế, số tiền còn thiếu thì không được yêu cầu những người thừa kế phải trả.
Trường hợp 2: Người vay tiền đã chết không có di sản để lại
Trường hợp nếu người vay tiền đã chết không để lại di sản (không có tài sản riêng, tài sản chung với người khác) thì hợp đồng vay tiền sẽ chấm dứt theo quy định, chủ nợ sẽ không đòi lại được số tiền cho vay từ những người thừa kế của người chết.
Lưu ý: Các nghĩa vụ về tài sản của người chết sẽ được thực hiện theo thứ tự theo quy định tại Điều 658 Bộ luật dân sự năm 2015. Điều này có nghĩa là, trong trường hợp tài sản của người chết để lại đã dùng hết để thực hiện các nghĩa vụ trước đó thì những người thừa kế không có nghĩa vụ phải trả tiền mà người chết đã vay.
Như vậy, khi người vay tiền đột ngột qua đời thì chủ nợ có quyền khởi kiện tại Tòa án để yêu cầu những người thừa kế của người đó có nghĩa vụ trả tiền trong phạm vi di sản của người mất để lại, trừ trường hợp trong hợp đồng vay tiền thỏa thuận nghĩa vụ trả tiền phải do chính người vay trả hoặc có thoả thuận khác.
Người thừa kế có quyền từ chối nghĩa vụ trả nợ cho người vay tiền đã chết hay không?
Theo như trình bày ở trên, trường hợp nếu người vay tiền đã chết có di sản để lại cho những người thừa kế, chủ nợ có quyền yêu cầu những người thừa kế (theo di chúc hoặc theo pháp luật) thực hiện nghĩa vụ trả nợ khoản vay này trong phạm vi tài sản người vay tiền chết để lại.
Điều 620 Bộ luật Dân sự 2015 quy định người thừa kế không được quyền từ chối nhận di sản trong trường hợp việc từ chối nhằm trốn tránh việc thực hiện nghĩa vụ tài sản của mình đối với người khác.
Do đó, khi người vay tiền chết, người thừa kế của người này phải thực hiện nghĩa vụ trả nợ trong phạm vi di sản thừa kế được hưởng, trừ trường hợp có thỏa thuận khác với người cho vay.
Thời hiệu yêu cầu người thừa kế trả nợ cho người vay tiền đã chết
Điều 623 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về thời hiệu thừa kế có quy định như sau: “3. Thời hiệu yêu cầu người thừa kế thực hiện nghĩa vụ về tài sản của người chết để lại là 03 năm, kể từ thời điểm mở thừa kế.”
Thời điểm mở thừa kế là thời điểm người có tài sản chết hoặc thời điểm được Tòa án xác định trên bản án/quyết định khi tuyên bố người đó chết. Từ thời điểm này, người có quyền liên quan đến tài sản của người chết có quyền yêu cầu người thừa kế thực hiện nghĩa vụ của người chết trong thời hạn 03 năm.
Điều 429 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về thời hiệu khởi kiện về hợp đồng như sau: “Thời hiệu khởi kiện để yêu cầu Tòa án giải quyết tranh chấp hợp đồng là 03 năm, kể từ ngày người có quyền yêu cầu biết hoặc phải biết quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị xâm phạm.”
Như vậy, thời hiệu để chủ nợ có thể yêu cầu người thừa kế trả nợ nếu người vay tiền chết có để lại tài sản là 3 năm, kể từ ngày người vay tiền chết hoặc ngày chết do Tòa án tuyên bố người vay tiền chết. Trường hợp những người thừa kế này không thực hiện yêu cầu thì có thể khởi kiện những người này ra Tòa án nhân dân có thẩm quyền để yêu cầu cầu người thừa kế này thực hiện nghĩa vụ trả nợ.
𝐕𝐢 𝐛𝐚̆̀𝐧𝐠 𝐜𝐨́ 𝐠𝐢𝐚́ 𝐭𝐫𝐢̣ 𝐜𝐡𝐮̛́𝐧𝐠 𝐜𝐮̛́ 𝐤𝐡𝐨̂𝐧𝐠 𝐜𝐚̂̀𝐧 𝐩𝐡𝐚̉𝐢 𝐜𝐡𝐮̛́𝐧𝐠 𝐦𝐢𝐧𝐡, 𝐭𝐚̣𝐨 𝐧𝐢𝐞̂̀𝐦 𝐭𝐢𝐧 𝐭𝐫𝐨𝐧𝐠 𝐠𝐢𝐚𝐨 𝐝𝐢̣𝐜𝐡 𝐠𝐢𝐮̛̃𝐚 𝐜𝐚́𝐜 𝐛𝐞̂𝐧. 𝐕𝐢 𝐛𝐚̆̀𝐧𝐠 𝐥𝐚̀ 𝐜𝐚̆𝐧 𝐜𝐮̛́ đ𝐞̂̉ 𝐜𝐚́𝐜 𝐛𝐞̂𝐧 𝐭𝐡𝐮̛̣𝐜 𝐡𝐢𝐞̣̂𝐧 𝐠𝐢𝐚𝐨 𝐝𝐢̣𝐜𝐡 𝐭𝐡𝐞𝐨 đ𝐮́𝐧𝐠 𝐭𝐡𝐨̉𝐚 𝐭𝐡𝐮𝐚̣̂𝐧 đ𝐚̃ 𝐭𝐡𝐨̂́𝐧𝐠 𝐧𝐡𝐚̂́𝐭, 𝐭𝐡𝐮̛̣𝐜 𝐡𝐢𝐞̣̂𝐧 đ𝐮́𝐧𝐠, đ𝐮̉ 𝐭𝐫𝐚́𝐜𝐡 𝐧𝐡𝐢𝐞̣̂𝐦, 𝐧𝐠𝐡𝐢̃𝐚 𝐯𝐮̣ 𝐜𝐮̉𝐚 𝐦𝐨̂̃𝐢 𝐛𝐞̂𝐧 𝐧𝐡𝐮̛ đ𝐚̃ 𝐭𝐡𝐨̉𝐚 𝐭𝐡𝐮𝐚̣̂𝐧. 𝐕𝐢 𝐛𝐚̆̀𝐧𝐠 𝐥𝐚̀ 𝐜𝐡𝐮̛́𝐧𝐠 𝐜𝐮̛́ 𝐡𝐨̂̃ 𝐭𝐫𝐨̛̣ 𝐓𝐨̀𝐚 𝐚́𝐧 𝐭𝐡𝐮𝐚̣̂𝐧 𝐭𝐢𝐞̣̂𝐧 𝐭𝐫𝐨𝐧𝐠 𝐯𝐢𝐞̣̂𝐜 𝐠𝐢𝐚̉𝐢 𝐪𝐮𝐲𝐞̂́𝐭 𝐯𝐮̣ 𝐯𝐢𝐞̣̂𝐜 𝐦𝐨̣̂𝐭 𝐜𝐚́𝐜𝐡 𝐧𝐡𝐚𝐧𝐡 𝐜𝐡𝐨́𝐧𝐠, 𝐭𝐫𝐚́𝐧𝐡 𝐭𝐡𝐮̉ 𝐭𝐮̣𝐜 𝐫𝐮̛𝐨̛̀𝐦 𝐫𝐚̀, 𝐦𝐚̂́𝐭 𝐧𝐡𝐢𝐞̂̀𝐮 𝐭𝐡𝐨̛̀𝐢 𝐠𝐢𝐚𝐧 𝐤𝐡𝐢 𝐜𝐨́ 𝐭𝐫𝐚𝐧𝐡 𝐜𝐡𝐚̂́𝐩 𝐱𝐚̉𝐲 𝐫𝐚.
𝐐𝐮𝐲́ 𝐤𝐡𝐚́𝐜𝐡 𝐜𝐨́ 𝐧𝐡𝐮 𝐜𝐚̂̀𝐮 𝐭𝐮̛ 𝐯𝐚̂́𝐧 𝐝𝐢̣𝐜𝐡 𝐯𝐮̣ 𝐋𝐚̣̂𝐩 𝐕𝐢 𝐁𝐚̆̀𝐧𝐠, 𝐱𝐢𝐧 𝐯𝐮𝐢 𝐥𝐨̀𝐧𝐠 𝐥𝐢𝐞̂𝐧 𝐡𝐞̣̂:
𝐓𝐫𝐮̣ 𝐬𝐨̛̉: 𝐀𝟐𝟔 𝐤𝐡𝐮 đ𝐚̂́𝐮 𝐠𝐢𝐚́ 𝐪𝐮𝐲𝐞̂̀𝐧 𝐬𝐮̛̉ 𝐝𝐮̣𝐧𝐠 đ𝐚̂́𝐭 𝐕𝐚̣𝐧 𝐏𝐡𝐮́𝐜, 𝐩𝐡𝐮̛𝐨̛̀𝐧𝐠 𝐇𝐚̀ Đ𝐨̂𝐧𝐠, 𝐭𝐡𝐚̀𝐧𝐡 𝐩𝐡𝐨̂́ 𝐇𝐚̀ 𝐍𝐨̣̂𝐢
𝐖𝐞𝐛𝐬𝐢𝐭𝐞: https://thuaphatlaihadong.com 𝐄𝐦𝐚𝐢𝐥: thuaphatlaihadong@gmail.com 𝐙𝐚𝐥𝐨 𝐎𝐀: https://zalo.me/1185111006830167616 Đ𝐢𝐞̣̂𝐧 𝐭𝐡𝐨𝐚̣𝐢: (𝟎𝟐𝟒) 𝟔𝟔𝟓𝟖 𝟑𝟑𝟓𝟓 – (𝟎𝟐𝟒) 𝟐𝟐𝟑𝟗 𝟑𝟑𝟖𝟖 𝐇𝐨𝐭𝐥𝐢𝐧𝐞: 𝟎𝟗𝟏𝟗 𝟐𝟓𝟔 𝟖𝟑𝟖 – 𝟎𝟗𝟏 𝟑𝟑𝟗 𝟐𝟖𝟑𝟖
